Bir Uçuşun Anatomisi...

Kıymetli okuyucular, çoğumuz uçak yolculuğunu daha kısa sürede gideceğimiz yere ulaşmak için tercih ederiz. İş adamı isek bir ihaleye vaktinde yetişmek, görevli isek bir an evvel sevdiklerimize kavuşmak bizim için çok
önemlidir.

Hava yolu şirketleri uçaklarını zorunlu bakım işlemleri haricinde yerde tutmaz. Uçaklar devamlı olarak bir seferden gelip bir başka sefere giderler. Genelde bir şehre yapılan seferin kısa bir süre sonra yapılacak dönüş seferini de aynı uçak yapar. Ya da ana üssüne dönen uçağı çoğu zaman yaklaşık bir saat veya daha kısa süre içinde yeni bir sefer beklemektedir. İşte bir uçağın yeni bir sefer için hazırlanıp yerden tekrar havalanmasına kadar geçen süreye bizler “TURN-AROUND” yani geri çevirme diyoruz. Peki, bu süre ne kadardır ve bu süre içinde neler yapılır? Uçuşun zamanında yapılabilmesi için tüm personel nasıl çalışır?

Uçak park yerine ulaşıp tekerleklerine takozlar konulduktan sonra yeni bir kalkış için 35 dakikası vardır ve artık uçak etrafında arı kovanı misali oldukça yoğun bir hareket başlar. Pilotlar motorları susturup uçağın emniyetle yolcularını indirebilmesi için gerekli kontrol listelerini yaparlar. Kabin memurları herhangi bir acil tahliye durumu için hazır hale getirdikleri çıkış kapılarındaki kaydırakları iptal ederek kapıların emniyetle açılabilmesini sağlarlar. Sizler bunu “Cabin Crew Slides Disarm and Crosscheck” şeklinde kabin amirinin arkadaşlarına yaptığı anonstan anlayabilirsiniz. Kabin amiri kapıları açmak için kaptanın onayını alır ve eğer körük veya merdiven aracı uçağa yanaşmış ve dışarıdan kapının açılabileceğine dair ikaz gelmişse kapıları açar. Yolcular şahsi eşyalarını da alarak uçağı terk ederler. Bu arada uçağın bagaj kapıları da açılmış ve bagaj görevlileri bagajları uçaktan indirmeye başlamıştır. Uçağın arkasına yanaşan bir araç uçaktaki atık suyu çekmeye başlamış bir başka araç ise temiz su yüklemek için sırasını beklemektedir. Elbette yeni uçuş için yakıt aracı da yerini almış yakıt ikmali yapmak için yolcuların uçağı tamamen boşaltmasını beklemektedir. Bu arada varsa özürlü veya hasta yolcular gerek uçağın kapısından tekerlekli sandalyelerle gerekse uçağın bir başka kapısından ambulift denilen özel bir araçla indirilirler. Teknisyenler ise çoktan uçağın yeni bir uçuş için kontrolüne başlamıştırlar. Yolcular uçağı terk edince kabin memurlar güvenlik kontrolü için kabinin tamamını kontrol ederek unutulan veya bilerek bırakılan nesne olup olmadığını kontrol ederler. Bulunan herhangi bir nesneye dokunulmadan uçak güvenlik personeline haber verilir ve nesnenin uçaktan alınması bu uzman personel tarafından yapılır. Kabinin emniyetli olması durumunda içeriye bir temizlik ordusu girer uçağın içini tamamen temizleyerek yeniden yolcu alınabilir hale getirirler. Temizlik çıktıktan sonra kabin ekibi uçakta mürettebattan başka kimse kalmayınca tekrar bir güvenlik kontrolü yapar. Bu arada pilotlar yeni uçuş için uçuş planı ve evraklarını almış uçağın sistemlerini buna göre ayarlamış, uçağın harici kontrolünü yapmış olarak tekrar kokpitte yerini almışlardır. Elbette bu arada yakıt alınmış, su ve ikram malzemeleri ilgili personel tarafından tekrar uçağa yüklenmiştir. Her şey hazır olduğunda sorumlu kaptan pilota herkes uçağın hazır olduğunu rapor eder ve yolcu alımı için onay ister. Kaptanın onayı ile yolcu alımı başlar.

Bu arada yolcularda hava alanındaki birçok engeli geçip uçağa gelmek için sabırla beklemektedirler.

Havacılık sektöründe genel olarak az zamanda çok iş yapılır. Bir uçuş için yüzlerce yolcunun biletleme ve check-in işlemleri, bagajlarının teslimi ve ayrılarak uçağa yüklenmesi, arama-tarama işlemleri ile güvenlikten geçmesi, biniş kartlarının kontrolü ve sonunda uçağa alınması, uçakta gerekli emniyet tedbirlerinin anons edilmesi gibi uçuş öncesi işlemler zaten yeterince ayrıntılı ve zaman alıcıdır. Bu nedenle uçak yolcusunun bunca işlemden sonra tehirlere, gecikmelere hele de uçuşun iptaline pek tahammülü yoktur. Zaten hava alanları, engelli koşu parkuru misali prosedürleri oldukça zaman almaktadır.

Bir havaalanında yolcular öncelikle güvenlik personeli ile karşılanır, “check-in” denilen “ben geldim” anlamındaki kontrol ve biniş kartını yolcu hizmetleri zamanında gelen yolcuya sunar ve varsa yolcunun bagajını etiketleyerek uçağa yollar, bagaj taşıyıcıları bagajları tasnif ederek doğru sefer sayılı uçağa bagajları taşır. Yolcular arındırılmış salona tekrar daha ayrıntılı bir kontrolden sonra alınır ve uçağa yolcu alınış zamanını beklerler. Yolcu alımı için anons ile beraber biniş kartları kontrol edilerek yolcular körükten veya otobüsle uçağa gönderilirler. Bütün engelleri aşarak uçağa ulaşan yolcular son olarak yolcu hizmetlerinin ve kabin memurlarının da yardımı ile uçaktaki yerlerine otururlar. Yolcu sayısının bilet sayısına uygun olduğu tespiti kabin memurları ve yolcu hizmetleri tarafından teyit edilir. Harekât koordinatörü, yer teçhizatı görevlileri uçak kapılarını kapatıp motor çalıştırana kadar uçağa eşlik ederler. Uçak kalkış için piste doğru taksi yaparken (uçağın yerdeki hareketi) en son uçak pilotları ve hava trafik kontrolörleri (kule vs) baş başa kalır.

Uçak tekrar bir meydana inip yer görevlilerine teslim olana kadar ki bu süreçte uçuşlar gecikmesin diye pilotlar, hava trafik kontrolörleri ve yer görevlileri neler yaparlar?

1. Uçak körükten çekilmeye hazır olur olmaz pilotlar yer kontrolden telsizle “Pushback” denilen park yerinden motorların çalıştırılabileceği alana çekilme müsaadesini isterler.

2. Pushback denilen çekilme müsaadesi alınır alınmaz çekilme işlemi ivedi olarak başlatılır.

3. Uçak geriye doğru uygun taksi yapacağı pozisyona doğru itilirken bu arada pilotlar motorları çalıştırırlar.

4. İtilme işlemi biter bitmez yer kontrolden taksi (uçağın yerdeki hareketleri) müsaadesi istenir ve verilir verilmez yine gecikmeksizin taksiye başlanır.

5. Yer kontrol, kule frekansına geçiniz dediğinde kule frekansına geçilerek konuşma yapılmadan beklenir ki buna (monitoring) de denir, kule gereksiz konuşma ile meşgul edilip diğer trafiklere gecikmeksizin zamanında talimat verebilsin.

6. Pist başına doğru yaklaşırken kalkış için tüm hazırlıklar (kalkış kontrol listesi) bir an evvel bitirilir ki, kule, piste giriş ve kalkış müsaadesi verdiğinde gecikilmesin.

7. Pilotlar, kalkışta herhangi bir nedenle gecikme olacaksa bunu da kuleye zamanında bildirirler ki diğer trafiklere kalkış veya iniş izni verilerek gecikmemeleri sağlansın.

8. Kule tarafından piste giriş ve kalkış müsaadesi verildiğinde pilotlar tarafından gerektiğinde “rolling takeoff” denilen pist başında durmaksızın piste girerek kalkışa devam edilir.

9. Kalkış müsaadesi verildiğinde kule uçağın 5-10 saniye içinde harekete başladığını görmek ister.

10. Kalkıştan sonra gidilecek rotanın aksi istikametine pist ve trafik sebebiyle uçulmak zorunda kalındığında pilotlar rotaya girene kadar mümkün olan düşük süratle mümkün olan en yüksek uçuş seviyesine bir an önce tırmanmak için uçağı uçururlar.

11. Pilotlar, uçuş boyunca planlanan rotadan yapılabilecek kestirme (direkt) rotaları trafik şartları müsaitse hava trafik kontrolöründen talep ederler veya kontrolör kendiliğinden verebilir.

12. Pilotlar, indikten sonra verilen taksi talimatlarına uyarak vakit kaybetmeden park yerine gitmek maksadı ile inecekleri meydanı ilgili meydan kartlarından iyice incelerler.

13. Pilotlar ve hava trafik kontrol ünitesi, iniş için yapılan alçalma ve inişe kadar geçen sürede önündeki ve arkasındaki diğer uçaklarla gerekli asgari mesafeyi korumak için sürat ayarlaması yaparlar, ardı ardına yapılan bu inişler arasında bazen 2'şer dakika ancak olur. Yoğun saatlerde pisti bir uçak terk ederken diğer uçağın tekerlekleri piste oturmak üzeredir.

14. Piste iniş yapan uçak pist üzerinde beklemeksizin ilk müsait çıkıştan pisti terk eder ki peşinden gelen uçak emniyetle iniş yapabilsin.

Tüm bu işler yapılırken, kokpitte motor çalıştırmadan öncesinden park yerine geldikten sonraya kadar yapılması gereken çeklistler de (kontrol listeleri) yine pilotlar tarafından yapılır. Çeklistler alışveriş listesine benzeyen kontrol maddeleri listeleridir. Örneğin inişten önce iniş takımlarının, flapların, kabin ve yolcuların hazır olduğunun, uçağın gerekli frekanslarının uygun bağlandığının kontrol edilmesi gibi.

Her şeye rağmen beklenmedik hava ve trafik koşullarındaki değişiklikler uçuşlarda gecikmelere ve iptallere sebep olabilir. Bunu asgariye indirilmesi için tüm teknolojik imkânlar kullanılmaktadır. Belki gecikmiş ama kesinlikle emniyetli uçuşlarda görüşmek üzere mutlu kalın.