Havacılıkta Stres

Havacılıkta pilot ve kabin memuru, olarak görev yapan bir insandır. Yerden ortalama 3 -10 km. yüksekte
yüzlerce kilometre süratle giden, tonlarca yakıt yüklü bir uçağın kokpitinde, onlarca gösterge ile uğraşırken gerçekte oturmaktadır. Ama bu sırada sürekli olarak dışarıdaki hava koşullarını, başka uçakları, aşağıdaki coğrafi yapıları, uçaktaki tüm sistemleri kontrol etmek; haberleşmeyi sürdürmek zorundadır. Kokpitte oturan pilot ayrıca gürültü, vibrasyon, ısı değişimleri, hareket kısıtlılığı, oksijen azlığı, basınç düşüklüğü, disoryantasyon gibi nedenlerle zorlanmaktadır. Bu zorlanmaların yarattığı gerginlik arttıkça pilotun performansında azalma olacaktır.

Bir pilot her uçuşunda uçak arızası, hatalı kumanda veya başka nedenlerle yaşamsal riske maruz bulunmaktadır. Bu yüzden havacılığın pilotlar için bir çeşit stres kokteyli olduğu bilinmektedir. Kömür madencileri ve oto yarışçılarıyla birlikte en stresli meslek gruplarından birine-mensup sayılan pilotlar, toplum gözünde havacılık streslerine karşı bilenmiş, kahraman ve gözü pek insanlar olarak bilinirler. Buna rağmen yoğun stresler altında herkesin bir kırılma noktası vardır; tek değişken eşiktir. Strese bağlı performans bozulmasının uçuş kazalarıyla doğrudan ilişkisi bulunduğu ve pilotların yaşamla ölüm arasındaki bir çizgide ve kaygan zeminde görev yaptıkları kabul edilmektedir.

Uçuş streslerinden yakınmayan pilotların, uçuşta nasıl bir psikoloji içinde bulunduklarını tam olarak bilemeyebiliri. Bu zorlanmanın faturasının stres olduğunun onlar da farkındalar, fakat soru şudur: pilotlar bu streslere neden gönüllüdür? Burada belediye otobüsü şoförünün streslerinden farklı olan nedir? Bunun cevabını irdelemeden, pilotun streslerini değerlendirmek pek anlamlı değildir.

Pilotları Strese Dayanıklılığı Belirleyen Unsurlar açısından değerlendirmek gerekirse;

Nörotik, prepsikotik veya antisosyal kişilik yapısı, fiziksel zayıflık, sosyal-mental düşüklük, bilgisizlik ve eğitimsizlik gibi unsurlar, stresle mücadeleyi zorlaştırmaktadır. Strese dayanıklılıkta belirli şablon ve formüller yoksa da, stresler karşısında başarılı olan kişilerin şu üç yeteneğe sahip oldukları bilinmektedir:

Çare bulma, Adaptasyon, Yeterlilik ki pilotlarda görülen en genel özelliklerdir. 

Strese maruz kalan insanın savunmasında diğer şansları şunlar olabilir:

Kişilik Yapısı: Zeki, dengeli, uyumlu, güvenli, hoşgörülü, yetenekli, becerikli ve bilgili kişiler strese daha dayanıklıdırlar.

Stres çözüm Repertuarının Genişliği: Sık karşılaşılan, alışılan ve eğitimi yapılan durumlara çözüm bulmak daha kolaydır.

İhtiyaçların Giderilmiş Oluşu: Tatmin içindeki kişi rahattır.

Toplumsal Prestij Sahibi Olmak: Ekonomik ve fiziksel yönden güçlü, kariyer ve ihtisas sahibi, saygın insanların hem stressörlerle karşılaşma olasılığı görece az, hem de karşılaştığında alt etmesi kolaydır.

Toplumsal Değer Yargılarının Toleranslı Oluşu: Hoşgörülü yasa ve geleneklerin geçerli olduğu toplumlarda yaşamak bir şanstır. 

Fiziksel Çevre Koşullarının Uygunluğu: Normal ısı, ışık, basınç, nem, ses ve ekolojik ortamda yaşamak, stresi azaltır.

Sosyal Çevrenin Uygunluğu: Güvenlikli, saygılı, sevgili, düzenli, uygar bir çevre stres unsurlarını kaynağında kurutur.

Strese Yalnız Başına Maruz Kalmamak: Topluca maruz kalınan savaş, göç, afet gibi durumlara daha iyi tahammül edilebilir.

Vücut İmmün Sisteminin İyi Çalışması: Hastalıklara, acılara direnç kazandıran gizem dolu bir kişisel avantajdır.

Stres Yönetimi: Yukarıda bahsi geçen strese dayanıklılığı artıran unsurlardan ne kadar fazlasına sahipse pilotun stresin olumsuz etkilerinin üstesinden gelmesi o kadar rahat olacaktır. Ancak pilotun kendi çabalarıyla bunu geliştirmesi mümkündür. Hemen her tür fiziksel egzersiz ve spor stres giderici etkiye sahiptir. Meditasyon, kas gevşetme gibi relaksasyon teknikleri, dinsel ritüeller ve ibadet de terapötik etki yapmaktadır. Psikiyatrist, psikolog ve danışmanlarla konuşarak rahatlamak da oldukça yaygın bir yöntemdir.